Πέμπτη 24 Δεκεμβρίου 2009

ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗ


Ο Φίλιπ Ροθ είναι ένας από τους σπουδαιότερους Αμερικανούς συγγραφείς και έχει τιμηθεί με σημαντικά βραβεία για το έργο του, μεταξύ των οποίων δυο φορές με το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας και το βραβείο Αμερικανών κριτικών λογοτεχνίας. Τα βιβλία του είναι ευρύτατης θεματολογίας και είναι παραγωγικότατος (αυτό είναι το 29ο βιβλίο του).

Το έργο του «Αγανάκτηση», ενώ σε πρώτο επίπεδο είναι μια εξιστόρηση της διαδρομής ενός νέου στην εφηβεία και αμέσως μετά, σε δεύτερο, πολύ «διακριτικά» αναφερόμενο, δίνει τόνους μεταφυσικής παρατήρησης. Άσχετα με το αν αυτό αποτελεί τέχνασμα του συγγραφέα ή πιο πρόσφατη γνώση του, όπως συχνά συμβαίνει με πολλούς καλλιεργημένους ανθρώπους όταν προχωράνε αρκετά στην ηλικιακή κλίμακα, αποδεικνύεται σαν άποψη πετυχημένη, ίσως και ερεθιστική.

Ο Μάρκους, μοναχοπαίδι Εβραίων γονιών που διατηρούν χασάπικο κόσερ*, μεγαλωμένος σε γειτονιά με πολλούς Εβραίους, φθάνει σε ηλικία επιλογής πανεπιστημίου. Απογοητευμένος από την καταπιεστική, αρρωστημένα υπερ-προστατευτική συμπεριφορά του πατέρα του, παρ’ ότι ο ίδιος είναι αυτό που θα αποκαλούσαμε ένα καλό παιδί, καταφεύγει σε ένα πανεπιστήμιο που είναι μακριά από το σπίτι του ώστε να ξεκόψει από όσα τον έπνιγαν. Δεν ξέρει, μα θα το μάθει, πικρά ίσως, ότι ο τρόπος για να ξεφύγεις από κάτι -οτιδήποτε-, δεν είναι να πας σε άλλη γειτονιά, αλλά να το αντιμετωπίσεις, αλλάζοντας τον τρόπο που εσύ ο ίδιος το ερμηνεύεις και το βιώνεις.

Τη συμπεριφορά λοιπόν της φυγής σαν μέσο σωτηρίας από ό,τι δεν του «ταιριάζει», την εφαρμόζει και όταν κάτι τον ενοχλεί στα δωμάτια που κοιμάται με άλλους φοιτητές. Είναι ο μοναδικός φοιτητής που αλλάζει κοιτώνες μέχρι να βρει ένα ερημητήριο για έναν και μόνο φιλοξενούμενο, που παρέμενε για χρόνια κλειστό λόγω ακαταλληλότητας. Η μάχη του με τα πρότυπα συμπεριφοράς του πατέρα του, αν και γίνεται ασυνείδητα, επεκτείνεται σε κάθε φάση της φοιτητικής του ζωής. Ο τρόπος όμως που αντιδρά στο δικό του καινούργιο, την ερωτική συνεύρεση, απελευθερώνει μια αντίδραση που θυμίζει τη συμπεριφορά του πατέρα του. Όποτε συναντούσε κάτι αλλιώτικο, του έδινε μια προσωπική ερμηνεία που αυτόματα το μετουσίωνε σε επισφαλές, και όχι μόνο. Η ύπαρξή του Μάρκους χαρακτηρίζεται από μια εσωτερική μάχη, τα γεγονότα υψώνονται σαν τείχη γύρω του, μα η ζωή του, αν και είναι μοναχική, τον επιβραβεύει με μια αριστούχο πορεία. Μέσα του ο πόλεμος συνεχίζεται, μεταξύ αγριεμένων αντιπάλων, ενώ παράδοξα μα εξηγήσιμα οι δυο εμπλεκόμενοι είναι ουσιαστικά ένας. Ο ίδιος. Το πριν, και το μετά. Τα πατρικό σχεδιάγραμμα ζωής με τα αδιαπραγμάτευτα πιστεύω του, κόντρα στις νεανικές ανησυχίες του αγνώστου και την αναζήτηση της αλήθειας. Η πίστη στο οτιδήποτε, λόγω συνήθειας, θρησκοληψίας, οικογένειας, κοινωνίας ή και φανατισμού, σε πόλεμο με την πνευματική καλλιέργεια που βρίθει τεκμηριωμένων επιχειρημάτων.

Ο πόλεμος στο υποσυνείδητο του Μάρκους, ξεσπάει στην πραγματικότητα του πανεπιστημίου, όταν κατακεραυνώνει με το λόγο τη μέγιστη αρχή του, τον πρύτανη. Η τεκμηριωμένη επανάστασή του εναντίον, μεταξύ άλλων, της θρησκευτικής πίστης, αντιμετωπίζεται αρχικά μάλλον με θαυμασμό. Αλλά αν το σύστημα επιτρέπει τον πλουραλισμό στα λόγια, και καμαρώνει μάλιστα για το ότι παρέχει την ελευθερία γι’ αυτό, τιμωρεί αυστηρά στην πράξη την καταπάτηση των κανόνων του. Έτσι, όταν ο Μάρκους υιοθετεί μια επουσιώδη κομπίνα, που όλοι εφαρμόζουν, εντοπίζεται και καταδικάζεται σε ... θάνατο (;), επιβεβαιώνοντας ότι το σύστημα ψάχνει την ευκαιρία για να συντρίψει στο δικό του γήπεδο, όσα στο πνευματικό το κατατροπώνουν.

Ένα βιβλίο επίκαιρο, άσχετα αν διαδραματίζεται στα 1950, αφού οι κόσμοι γονιών και παιδιών πάντοτε θα διαφέρουν και θα συγκρούονται. Είναι μια ευκολοδιάβαστη ιστορία ενός ταξιδιού – ενός ταξιδιού μέσα σε ένα άλλο μεγαλύτερο ταξίδι αν δούμε και τη μεταφυσική χροιά που δίνει ο Ροθ-, που από κάποια πλευρά του, και σε κάποια ένταση, όλοι το κάνουν. Για να μαθαίνουν όσοι δεν το ξέρουν, να θυμούνται όσοι το πέρασαν και να αφυπνίζονται όσοι δεν αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει γύρω τους.

Συγγραφέας




Εκδοτικός Οίκος
ΠΟΛΙΣ




Μετάφραση
Αθηνά Δημητριάδου